Nghề nghiệp kế toán ở Việt Nam đã có từ lâu, nhưng mới trở thành dịch vụ và được pháp luật thừa nhận, đặc biệt từ khi ra đời và phát triển nghề kiểm toán độc lập. Đến nay cả nước đã có 170 công ty kiểm toán và 40 công ty dịch vụ kế toán có đăng ký. Bộ Tài chính đã cấp 2700 chứng chỉ kiểm toán viên và 255 chứng chỉ hành nghề kế toán.

ĐÀO TẠO THỰC HÀNH KẾ TOÁN – KIỂM TOÁN

GÓP PHẦN HOÀN THIỆN CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO

TẠI HỌC VIỆN NGÂN HÀNG

Bùi Văn Mai – CPA/FCPA

Phó Chủ tịch thường trực -  VACPA

1. Tổng quan

Nghề nghiệp kế toán ở Việt Nam đã có từ lâu, nhưng mới trở thành dịch vụ và được pháp luật thừa nhận, đặc biệt từ khi ra đời và phát triển nghề kiểm toán độc lập. Đến nay cả nước đã có 170 công ty kiểm toán và 40 công ty dịch vụ kế toán có đăng ký. Bộ Tài chính đã cấp 2700 chứng chỉ kiểm toán viên và 255 chứng chỉ hành nghề kế toán.

Cùng với sự phát triển của nền kinh tế thị trường, công việc kế toán tại doanh nghiệp và đơn vị có xu hướng giảm thiểu và được thay bằng dịch vụ kế toán, kiểm toán từ các kiểm toán viên, kế toán viên chuyên nghiệp có bằng cấp nghề nghiệp chuyên nghiệp sau đại học.

Đặc trưng của dịch vụ kế toán, kiểm toán không phải là để giải quyết các vấn đề về học thuật mà chủ yếu là giải quyết các vấn đề về thực tế/ thực hành. Do đó, bên cạnh việc đào tạo hàn lâm, đào tạo thực hành về kế toán, kiểm toán chính là giải pháp quan trọng góp phần hoàn thiện chuẩn đầu ra  - sản phẩm của các trường đại học nói chung và Học viện Ngân hàng nói riêng.

2. Yêu cầu đào tạo thực hành về kế toán, kiểm toán

Trong nhiều cuộc hội thảo lớn, nhỏ trong nhiều năm qua, thường có kết luận rằng: Trong các trường Đại học của Việt Nam, thường còn quá chú trọng đào tạo học thuật, đào tạo quá nhiều môn, sinh viên không có cơ hội đi thực tế; Ra trường chưa có khả năng làm việc ngay (có người làm tuyển dụng còn nói rằng: Nhiều thứ sinh viên có thì họ không cần, nhiều thứ họ cần thì sinh viên không có).      

Cá nhân tôi nghĩ rằng: Tôi không còn nhất trí với quan điểm cho rằng “Đào tạo bậc đại học là đào tạo ra cán bộ nghiên cứu, cán bộ quản lý cần nắm vững đạo lý, lý thuyết hơn là đào tạo thực hành vì đã có các trường cao đẳng, dạy nghề…”. Điều đó chỉ đúng khi số trường Đại học đếm trên đầu ngón tay, khi trình độ lao động xã hội còn thấp. Đến nay trường Đại học đã được xã hội hóa, sinh viên đại học chỉ là người đạt trình độ phổ thông về nghề nghiệp. Do đó cần thay đổi nhận thức, cần tìm hiểu xem xã hội cần sản phẩm như thế nào để sản xuất ra nó.

Sinh viên tốt nghiệp vào làm kế toán trong các doanh nghiệp phải qua 3 – 5 năm mới phải làm ba, bốn phần hành kế toán, nên vừa học thêm thực tế vừa làm việc còn có thể chấp nhận được. Nhưng nếu vào làm việc trong các doanh nghiệp dịch vụ kế toán, kiểm toán thì cần phải biết càng sớm càng tốt tất cả các phần hành kế toán, kiểm toán thậm chí phải biết lập báo cáo tài chính, lập báo cáo kiểm toán ngay.

Do đó chỉ có những sinh viên có khả năng thực hành kế toán, kiểm toán ngay, biết nói và biết làm những điều mình nói mới phù hợp với công việc cung cấp dịch vụ kế toán, kiểm toán, mới là sản phẩm mà thị trường cần.

3. Đào tạo thực hành kế toán, kiểm toán thủ công

(1) Đào tạo thực hành kế toán thủ công

Từ 10 năm về trước, kế toán chủ yếu là làm thủ công hoặc kết hợp một phần với kế toán trên máy. Ngày nay làm kế toán chủ yếu trên chương trình phần mềm phù hợp. Do đó thực hành kế toán thủ công chủ yếu còn lại chỉ là: Biết lập và xử lý chứng từ các loại; Biết định khoản/ xử lý các bút toán cho các nghiệp vụ kinh tế phát sinh; Biết tổ chức, phân công công việc giữa những người cùng làm trong bộ phận kế toán.

Trong một phòng kế toán, giả dụ có 5 -7 người làm kế toán, chỉ cần từ 2 đến 3 người biết thực hành kế toán, còn lại 3 – 4 người không cần biết nhiều về kế toán mà chủ yếu phải thành thục khả năng tin học: Đánh máy nhanh, chính xác, thạo xử lý các tình huống, kỹ thuật tin học… Đào tạo thực hành kế toán thủ công, chủ yếu là:

-  Đào tạo để biết lập và xử lý chứng từ các loại:Yêu cầu về các yếu tố của chứng từ kế toán ngày nay không có sự khác biệt nhiều so với 10 năm về trước, nhưng không đòi hỏi sự thống nhất về kết cấu, hình thức chứng từ như trước. Ngay cả hóa đơn bán hàng, hợp đồng kinh tế… là các giấy tờ có tính pháp lý cao nhất cũng có thể linh hoạt. Hầu hết các chứng từ đã được lập bằng máy, in ra từ máy, ít chữ ký, thậm chí không có dấu… Tuy nhiên, từng nghiệp vụ kinh tế vẫn phải có những bộ chứng từ phù hợp chứng minh cho các khía cạnh của nghiệp vụ kinh tế đã phát sinh… Chúng ta cần tạo cơ hội cho sinh viên nhận biết, có thể lập và xử lý chứng từ kế toán trong một số trường hợp.

-  Biết định khoản và xử lý các bút toán cho các nghiệp vụ kinh tế phát sinh. Việc này phần lớn các trường đã đào tạo tốt, trừ các bút toán liên quan đến khóa sổ cuối năm, bút toán lập BCTC tổng hợp, BCTC hợp nhất.

(2) Đào tạo thực hành kiểm toán thủ công

Cho đến nay, sinh viên chuyên ngành kiểm toán của các trường Đại học được tuyển vào các công ty kiểm toán đều phải được đào tạo thêm. Công ty quốc tế và công ty lớn thì đào tạo từ 1,5 đến 2 tháng, công ty kiểm toán nhỏ học được vài buổi. Tất cả đều quá bỡ ngỡ với quy trình kiểm toán, thủ tục giấy tờ, cách thức ghi chép, tham chiếu hệ thống… Những việc này ngay cả giảng viên trong trường cũng chưa được biết nên chưa thể dạy cho sinh viên. Tôi đã khuyên một số trường xây dựng một phòng thực hành về kiểm toán nhưng chưa có kết quả.

Nhận thấy sự cần thiết này, từ lâu tôi đã có mong muốn tự mình xây dựng một chương trình đào tạo thực hành về kiểm tra. Và đến nay, Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA) mà tôi là Phó Chủ tịch thường trực kiêm Tổng Thư ký đã thành công khi tạo ra sản phẩm “Chương trình đào tạo thực hành kiểm toán theo Hồ sơ kiểm toán mẫu”, đã gửi tờ giới thiệu cho các bạn trong hội thảo này.

Tôi khuyên Học viện nên đứng ra tổ chức cho sinh viên năm cuối, trước khi đi thực tập hoặc trước khi ra trường theo học chương trình này của VACPA.

4. Đào tạo thực hành kế toán, kiểm toán trên máy vi tính

(1) Để đào tạo thực hành kế toán trên máy vi tính, nhà trường cần có một chương trình phần mềm phù hợp, một phòng máy tính với các thiết bị cần thiết và các thiết bị đào tạo như màn hình, đèn chiếu…

Cần có bài giảng phù hợp với các tài liệu giúp cho việc đào tạo thực hành như: các tập chứng từ kế toán thực tế, phương tiện in ấn báo cáo…

Thầy giáo giảng bài thực hành kế toán trên máy vi tính, thực chất là hướng dẫn sinh viên lập sổ kế toán bằng cách nhập dữ liệu từ các tập chứng từ vào máy tính. Sinh viên tai nghe thầy giảng, tay gõ phím. Nếu chưa hiểu thì nhìn lên màn hình lớn hoặc hỏi thầy, hỏi bạn; vừa học cũng là vừa làm kế toán. Khi vào hết tập chứng từ, phải tự kiểm tra, đối chiếu xong tự in ra sổ kế toán, báo cáo tài chính… Khi in được kết quả, sinh viên sẽ hết sức tự hào, sung sướng và tự tin biết bao khi tự tay lập được bảng cân đối phát sinh từ các chứng từ kế toán thực tế…

(2) Về đào tạo thực hành kiểm toán trên máy vi tính, hiện tại chương trình phần mềm kiểm toán mới có ở Big 4 và 1 -2 công ty kiểm toán lớn của Việt Nam. VACPA đang có kế hoạch trung hạn chương trình này. Sẽ thông báo cho nhà trường và các bạn sinh viên khi có sản phẩm. Lúc đó trình độ và năng lực của sinh viên ra trường sẽ không thua kém khu vực.

5. Kết luận

Là một người chuyên nghề xây dựng cơ chế, chính sách, chuẩn mực kế toán, có chút ít thời gian làm thực tế và tham gia giảng dạy… tôi luôn tâm niệm và khao khát góp phần đào tạo được lớp người giỏi về lý thuyết, thành thục về thực hành, hoặc ít nhất là đào tạo ra con người có khoảng cách ngắn nhất giữa nói và làm. ¾ sinh viên ra trường hiện nay vẫn là làm thực tế, nhất là để tham gia cung cấp dịch vụ kế toán, chính là để làm kế toán, lập báo cáo tài chính báo cáo kiểm toán… Do vậy: đào tạo thực hành kế toán, kiểm toán là góp phần hoàn thiện chuẩn đầu ra hiện nay của Học viện Ngân hàng cũng như các trường Đại học ở Việt Nam.

========================